Gregor Mendel - cha đẻ di truyền học
Gregor Johann Mendel (1822-1884) được mệnh danh là "cha đẻ của di truyền học". Dù ông là một tu sĩ và không phải là nông dân, những khám phá của ông trong khu vườn tu viện đã đặt nền móng khoa học cho toàn bộ ngành lai tạo giống cây trồng và vật nuôi hiện đại. Đóng góp của ông cho nông nghiệp không phải là một phát minh trực tiếp, mà là việc tìm ra các quy luật di truyền, biến việc lai tạo từ một nghệ thuật may rủi thành một ngành khoa học chính xác.
Trước Mendel, con người đã lai tạo cây trồng và vật nuôi trong hàng ngàn năm. Tuy nhiên, quá trình này chủ yếu dựa trên kinh nghiệm và sự quan sát "cha mẹ nào con nấy" mà không hiểu rõ cơ chế bên trong. Các nhà lai tạo không thể dự đoán một cách khoa học kết quả của việc lai giữa hai cá thể, và quá trình này diễn ra rất chậm chạp, tốn kém và thường không mang lại kết quả như ý.
Vào khoảng giữa những năm 1856 và 1863, tại tu viện ở Brno (nay thuộc Cộng hòa Séc), Gregor Mendel đã tiến hành các thí nghiệm lai giống tỉ mỉ trên hàng chục nghìn cây đậu Hà Lan (Pisum sativum). Không giống những người trước đó, Mendel tiếp cận công việc của mình như một nhà toán học và vật lý học. Ông tập trung vào 7 cặp tính trạng rõ ràng (như màu hoa, hình dạng hạt, chiều cao cây), lai chúng với nhau và ghi chép, thống kê cẩn thận số lượng cây con mang từng tính trạng qua nhiều thế hệ. Chính phương pháp khoa học và định lượng này đã giúp ông khám phá ra những quy luật nền tảng.
Từ các dữ liệu thu thập được, Mendel đã rút ra các quy luật di truyền cơ bản, giải thích cách các tính trạng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng Quy luật tính trạng Trội và Lặn, Quy luật phân ly và Quy luật phân ly độc lập. Mặc dù công trình của Mendel đã bị lãng quên trong hơn 30 năm và chỉ được tái khám phá vào năm 1900, nó đã ngay lập tức tạo ra một cuộc cách mạng trong nông nghiệp.
Các quy luật của Mendel cung cấp cho các nhà khoa học một bản đồ chi tiết. Họ có thể dự đoán chính xác kết quả của các phép lai, cho phép lựa chọn và kết hợp các đặc tính mong muốn (năng suất cao, kháng bệnh, chịu hạn, hương vị thơm ngon...) một cách có chủ đích và hiệu quả hơn rất nhiều. Toàn bộ các thành tựu của nông nghiệp thế kỷ 20, từ cuộc Cách mạng Xanh của Norman Borlaug với giống lúa mì lùn năng suất cao, đến việc tạo ra các giống ngô lai, cà chua kháng bệnh, và vật nuôi cho sản lượng cao, đều được xây dựng dựa trên nền tảng di truyền học mà Mendel đã khai sinh. Nói một cách đơn giản, nếu không có những quy luật mà Gregor Mendel đã âm thầm khám phá trong khu vườn tu viện, nền nông nghiệp hiện đại với khả năng nuôi sống 8 tỷ người sẽ không thể tồn tại.
